ประวัติของม้า สัตว์ตัวนี้เป็นมายังไง วิ่งเร็วแค่ไหน
ย้อนรอยบรรพบุรุษ วิวัฒนาการของม้าจากสัตว์เล็กสู่สัตว์ใหญ่แห่งท้องทุ่ง
การเดินทางของม้าในสายวิวัฒนาการเริ่มต้นขึ้นเมื่อประมาณ 50-55 ล้านปีก่อน ในทวีปอเมริกาเหนือ จากบรรพบุรุษที่มีขนาดเล็กเท่าสุนัขจิ้งจอกชื่อว่า Eohippus (หรือ Hyracotherium) ซึ่งมีลักษณะเด่นคือ มีหลายนิ้วเท้า (ด้านหน้า 4 นิ้ว ด้านหลัง 3 นิ้ว) ใช้ชีวิตอยู่ในป่าทึบ และกินใบไม้เป็นอาหาร
ตลอดระยะเวลานับล้านปี ม้าได้ปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมโลก โดยเฉพาะการขยายตัวของทุ่งหญ้า (Grasslands) ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพที่สำคัญ:
• ขนาดตัวใหญ่ขึ้น: เพื่อให้สามารถหลบหนีสัตว์ผู้ล่าในพื้นที่เปิดโล่งได้ดีขึ้น
• ฟันพัฒนาขึ้น: เพื่อให้เหมาะกับการบดเคี้ยวหญ้าซึ่งมีความแข็งและมีซิลิกา
• จำนวนนิ้วเท้าน้อยลงและแข็งแรงขึ้น: จากหลายนิ้วเท้า เหลือเพียงนิ้วเดียวที่พัฒนาเป็นกีบที่แข็งแรง เหมาะสำหรับการวิ่งบนพื้นดินที่แข็งและเรียบ และวิ่งได้เร็วขึ้น
สายวิวัฒนาการของม้ามีหลายแขนง แต่สายที่นำไปสู่ม้าในปัจจุบัน ได้ผ่านบรรพบุรุษสำคัญต่างๆ เช่น Mesohippus, Merychippus, และ Pliohippus ซึ่งเป็นบรรพบุรุษตัวแรกที่มีกีบเดียว คล้ายม้าในปัจจุบัน
ม้ากับจุดเริ่มต้นการถูกนำมาเลี้ยงโดยมนุษย์ในยุคโบราณ
คาดว่าม้าป่าเริ่มถูกนำมาเลี้ยงดูโดยมนุษย์ (Domestication) ครั้งแรกเมื่อประมาณ 6,000 ปีที่แล้ว ในแถบที่ราบยูเรเชีย (Eurasian Steppes) การนำม้ามาเลี้ยงถือเป็นการปฏิวัติวิถีชีวิตมนุษย์อย่างมหาศาล ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในหลายด้าน ทั้งการเดินทาง การทำสงคราม การเกษตร และการค้า ม้าช่วยให้มนุษย์เดินทางได้ไกลขึ้น เร็วขึ้น บรรทุกของได้มากขึ้น และเพิ่มประสิทธิภาพในการทำไร่ไถนา
หลังจากการถูกนำมาเลี้ยงดูโดยมนุษย์ (Domestication) ม้าได้กลายเป็นส่วนสำคัญในอารยธรรมต่างๆ การเลี้ยงดูม้าจำเป็นต้องมีพื้นที่สำหรับพวกมันได้อยู่อาศัยและออกกำลังกาย ซึ่งสิ่งจำเป็นพื้นฐานในการดูแลม้าคือการสร้าง รั้วคอกม้า 
หรือสนามหญ้าสำหรับปล่อยม้า เพื่อจำกัดพื้นที่และป้องกันอันตราย ทั้งยังช่วยให้การจัดการและการดูแลม้าง่ายขึ้นด้วย
ม้าสมัยใหม่: สายพันธุ์ที่หลากหลายและความสามารถที่แตกต่างกันตามลักษณะ
ม้าในปัจจุบัน (Equus caballus) มีหลากหลายสายพันธุ์ทั่วโลก แต่ละสายพันธุ์มีลักษณะทางกายภาพ อุปนิสัย และความสามารถที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ในการเพาะพันธุ์ เช่น:
• ม้าแข่ง (Racehorses): เช่น สายพันธุ์ Thoroughbred เน้นความเร็วและความอดทนในการวิ่งระยะไกล
• ม้าใช้งาน (Working Horses): เช่น สายพันธุ์ Draft Horses (ม้าลาก) เน้นพละกำลังในการลากหรือแบกน้ำหนัก
• ม้าขี่/ม้ากีฬา (Riding/Sport Horses): มีหลากหลายสายพันธุ์ เน้นความคล่องแคล่ว การกระโดด หรือความสวยงามในการแสดง
• ม้าแคระ (Ponies): ม้าที่มีขนาดเล็ก นิยมเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง หรือใช้งานเบาๆ
ความเร็วม้า: วิ่งได้เร็วแค่ไหน ปัจจัยใดบ้างที่มีผลต่อสถิติความเร็ว
ม้าเป็นสัตว์ที่มีความสามารถในการวิ่งที่น่าทึ่ง โดยมีรูปแบบการเดินที่แตกต่างกันไปตามความเร็ว ตั้งแต่ เดิน (Walk), ย่างสามขุม (Trot), โขยก (Canter), และ วิ่งเต็มเหยียด (Gallop) ความเร็วสูงสุดของม้าขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ได้แก่:
• สายพันธุ์: ม้าบางสายพันธุ์ถูกเพาะพันธุ์มาเพื่อความเร็วโดยเฉพาะ เช่น Quarter Horse และ Thoroughbred
• สภาพร่างกายและความฟิต: ม้าที่มีสุขภาพดีและได้รับการฝึกฝนจะวิ่งได้เร็วกว่า
• ระยะทาง: ม้าบางสายพันธุ์เด่นในการวิ่งระยะสั้น (Sprint) ขณะที่บางสายพันธุ์เด่นในการวิ่งระยะยาว (Endurance)
• สภาพพื้นผิว: การวิ่งบนพื้นผิวเรียบจะเร็วกว่าการวิ่งบนพื้นผิวขรุขระ
ความเร็วโดยประมาณของม้าในแต่ละจังหวะ:
• เดิน (Walk): ประมาณ 6-7 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
• ย่างสามขุม (Trot): ประมาณ 13-19 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
• โขยก (Canter): ประมาณ 24-30 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
• วิ่งเต็มเหยียด (Gallop): สามารถทำความเร็วได้สูงถึง 40-50 กิโลเมตรต่อชั่วโมงโดยเฉลี่ย
สถิติความเร็วสูงสุด:
• ม้าสายพันธุ์ Quarter Horse สามารถวิ่งระยะสั้นได้เร็วที่สุดในโลก โดยมีสถิติสูงสุดถึงประมาณ 88 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
• ม้าสายพันธุ์ Thoroughbred ซึ่งนิยมใช้ในการแข่งม้าทางเรียบ สามารถวิ่งด้วยความเร็วสูงสุดประมาณ 64-72 กิโลเมตรต่อชั่วโมงในการแข่งขัน
ม้ากับการขับเคลื่อนอารยธรรมมนุษย์ในอดีตและปัจจุบัน
ม้ามีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการขับเคลื่อนอารยธรรมมนุษย์ ทั้งในด้านการคมนาคม การสงคราม การเกษตร การค้า การกีฬา และวัฒนธรรม ม้าช่วยให้มนุษย์เดินทางสำรวจโลกได้กว้างขึ้น สร้างอาณาจักรได้ใหญ่ขึ้น และพัฒนากลยุทธ์ทางการทหาร ในปัจจุบัน แม้บทบาทในด้านการขนส่งและสงครามจะลดลงไป แต่ชม้ายังคงมีความสำคัญในด้านการกีฬา (เช่น ขี่ม้า โปโล) การบำบัด (Equine Therapy) การท่องเที่ยว และเป็นสัตว์เลี้ยงที่มอบความผูกพันและสุนทรียภาพ
สรุป
ประวัติของม้า คือเรื่องราวการปรับตัวและวิวัฒนาการอันน่าทึ่งของสิ่งมีชีวิต สู่การเป็นสัตว์ผู้ทรงพลังและสง่างามที่มีความสามารถในการวิ่งอันเป็นเลิศ การถูกนำมาเลี้ยงโดยมนุษย์ได้เปลี่ยนแปลงทั้งชะตาชีวิตของม้าเอง และพลิกโฉมประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ ความเร็วของม้า ไม่ว่าจะเป็นสถิติสูงสุดของสายพันธุ์นักวิ่ง หรือความเร็วเฉลี่ยในการวิ่งเต็มเหยียด ล้วนสะท้อนให้เห็นถึงขีดจำกัดทางชีววิทยาอันน่าทึ่งของสัตว์ชนิดนี้ แม้ในยุคที่เทคโนโลยีก้าวหน้า ม้ายังคงเป็นสัญลักษณ์แห่งความสง่างาม อิสรภาพ และความผูกพันอันลึกซึ้งระหว่างมนุษย์กับสัตว์
อื่นๆ
