เห็นมีหลายๆ คนสงสัย และเป็นเรื่องใกล้ตัวเกี่ยวกับงานที่เราๆ ท่านๆ ทำกันอยู่ ว่างๆ ดึกๆ แบบนี้ เลยหยิบมาฝากฮะ เผื่อจะได้อ่านแก้อาการนอนไม่ค่อยหลับกัน
มาตรา 4 ในพระราชบัญญัตินี้
ผู้สร้างสรรค์ หมายความว่า ผู้ทำหรือผู้ก่อให้เกิดงานสร้างสรรค์อย่างใดอย่างหนึ่งที่เป็นงานอันมีลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัตินี้
ลิขสิทธิ์ หมายความว่า สิทธิแต่ผู้เดียวที่จะทำการใด ๆ ตามพระราชบัญญัตินี้เกี่ยวกับงานที่ผู้สร้างสรรค์ได้ทำขึ้น
วรรณกรรม หมายความว่า งานนิพนธ์ที่ทำขึ้นทุกชนิด เช่น หนังสือ จุลสาร สิ่งเขียน สิ่งพิมพ์ ปาฐกถา เทศนา คำปราศรัย สุนทรพจน์ และให้หมายความรวมถึงโปรแกรมคอมพิวเตอร์ด้วย
โปรแกรมคอมพิวเตอร์ หมายความว่า คำสั่ง ชุดคำสั่ง หรือสิ่งอื่นใดที่นำไปใช้กับเครื่องคอมพิวเตอร์ เพื่อให้เครื่องคอมพิวเตอร์ทำงานหรือเพื่อให้ได้รับผลอย่างหนึ่งอย่างใด ทั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นภาษาโปรแกรมคอมพิวเตอร์ในลักษณะใด
นาฏกรรม หมายความว่า งานเกี่ยวกับการรำ การเต้น การทำท่า หรือการแสดงที่ประกอบขึ้นเป็นเรื่องราว และให้หมายความรวมถึงการแสดงโดยวิธีใบ้ด้วย
ศิลปกรรม หมายความว่า งานอันมีลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใดหรือหลายอย่างดังต่อไปนี้
(1) งานจิตรกรรม ได้แก่ งานสร้างสรรค์รูปทรงที่ประกอบด้วยเส้น แสง สี หรือสิ่งอื่น อย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างรวมกัน ลงบนวัสดุอย่างเดียวหรือหลายอย่าง
(2) งานประติมากรรม ได้แก่ งานสร้างสรรค์รูปทรงที่เกี่ยวกับปริมาตรที่สัมผัสและจับต้องได้
(3) งานภาพพิมพ์ ได้แก่ งานสร้างสรรค์ภาพด้วยกรรมวิธีทางการพิมพ์ และหมายความรวมถึงแม่พิมพ์หรือแบบพิมพ์ที่ใช้ในการพิมพ์ด้วย
(4) งานสถาปัตยกรรม ได้แก่ งานออกแบบอาคารหรือสิ่งปลูกสร้าง งานออกแบบตกแต่งภายในหรือภายนอก ตลอดจนบริเวณของอาคารหรือสิ่งปลูกสร้าง หรือการสร้างสรรค์หุ่นจำลองของอาคารหรือสิ่งปลูกสร้าง
(5) งานภาพถ่าย ได้แก่ งานสร้างสรรค์ภาพที่เกิดจากการใช้เครื่องมือบันทึกภาพโดยให้แสงผ่านเลนซ์ไปยังฟิล์มหรือกระจก และล้างด้วยน้ำยาซึ่งมีสูตรเฉพาะ หรือด้วยกรรมวิธีใด ๆ อันทำให้เกิดภาพขึ้น หรือการบันทึกภาพโดยเครื่องมือหรือวิธีการอย่างอื่น
(6) งานภาพประกอบ แผนที่ โครงสร้าง ภาพร่าง หรืองานสร้างสรรค์รูปทรงสามมิติอันเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ ภูมิประเทศ หรือวิทยาศาสตร์
(7) งานศิลปประยุกต์ ได้แก่ งานที่นำเอางานตาม (1) ถึง (6) อย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างรวมกันไปใช้ประโยชน์อย่างอื่น นอกเหนือจากการชื่นชมในคุณค่าของตัวงานดังกล่าวนั้น เช่น นำไปใช้สอย นำไปตกแต่งวัสดุหรือสิ่งของอันเป็นเครื่องใช้ หรือนำไปใช้เพื่อประโยชน์ทางการค้า
ทั้งนี้ ไม่ว่างานตาม (1) ถึง (7) จะมีคุณค่าทางศิลปะหรือไม่ และให้หมายความรวมถึงภาพถ่ายและแผนผังของงานดังกล่าวด้วย
ดนตรีกรรม หมายความว่า งานเกี่ยวกับเพลงที่แต่งขึ้นเพื่อบรรเลงหรือขับร้อง ไม่ว่าจะมีทำนองและคำร้องหรือมีทำนองอย่างเดียว และให้หมายความรวมถึงโน้ตเพลงหรือแผนภูมิเพลงที่ได้แยกและเรียบเรียงเสียงประสานแล้ว
โสตทัศนวัสดุ หมายความว่า งานอันประกอบด้วยลำดับของภาพโดยบันทึกลงในวัสดุไม่ว่าจะมีลักษณะอย่างใด อันสามารถที่จะนำมาเล่นซ้ำได้อีกโดยใช้เครื่องมือที่จำเป็นสำหรับการใช้วัสดุนั้น และให้หมายความรวมถึงเสียงประกอบงานนั้นด้วย ถ้ามี
ภาพยนตร์ หมายความว่า โสตทัศนวัสดุอันประกอบด้วยลำดับของภาพ ซึ่งสามารถนำออกฉายต่อเนื่องได้อย่างภาพยนตร์หรือสามารถบันทึกลงบนวัสดุอื่น เพื่อนำออกฉายต่อเนื่องได้อย่างภาพยนตร์ และให้หมายความรวมถึงเสียงประกอบภาพยนตร์นั้นด้วย ถ้ามี
สิ่งบันทึกเสียง หมายความว่า งานอันประกอบด้วยลำดับของเสียงดนตรี เสียงการแสดง หรือเสียงอื่นใด โดยบันทึกลงในวัสดุไม่ว่าจะมีลักษณะใด ๆ อันสามารถที่จะนำมาเล่นซ้ำได้อีกโดยใช้เครื่องมือที่จำเป็นสำหรับการใช้วัสดุนั้น แต่ทั้งนี้ มิให้หมายความรวมถึงเสียงประกอบภาพยนตร์หรือเสียงประกอบโสตทัศนวัสดุอย่างอื่น
นักแสดง หมายความว่า ผู้แสดง นักดนตรี นักร้อง นักเต้น นักรำและผู้ซึ่งแสดงท่าทาง ร้อง กล่าว พากย์ แสดงตามบทหรือในลักษณะอื่นใด
งานแพร่เสียงแพร่ภาพ หมายความว่า งานที่นำออกสู่สาธารณชนโดยการแพร่เสียงทางวิทยุกระจายเสียง การแพร่เสียงและหรือภาพทางวิทยุ โทรทัศน์ หรือโดยวิธีอย่างอื่นอันคล้ายคลึงกัน
ทำซ้ำ หมายความรวมถึง คัดลอกไม่ว่าโดยวิธีใด ๆ เลียนแบบ ทำสำเนา ทำแม่พิมพ์ บันทึกเสียง บันทึกภาพ หรือบันทึกเสียงและภาพ จากต้นฉบับ จากสำเนา หรือจากการโฆษณาในส่วนอันเป็นสาระสำคัญ ทั้งนี้ ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน สำหรับในส่วนที่เกี่ยวกับโปรแกรมคอมพิวเตอร์ให้หมายความถึง คัดลอกหรือทำสำเนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์จากสื่อบันทึกใด ไม่ว่าด้วยวิธีใด ๆ ในส่วนอันเป็นสาระสำคัญ โดยไม่มีลักษณะเป็นการจัดทำงานขึ้นใหม่ ทั้งนี้ ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน
ดัดแปลง หมายความว่า ทำซ้ำโดยเปลี่ยนรูปใหม่ ปรับปรุง แก้ไขเพิ่มเติม หรือจำลองงานต้นฉบับในส่วนอันเป็นสาระสำคัญโดยไม่มีลักษณะเป็นการจัดทำงานขึ้นใหม่ ทั้งนี้ ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน
(1) ในส่วนที่เกี่ยวกับวรรณกรรม ให้หมายความรวมถึง แปลวรรณกรรม เปลี่ยนรูปวรรณกรรมหรือรวบรวมวรรณกรรมโดยคัดเลือกและจัดลำดับใหม่
(2) ในส่วนที่เกี่ยวกับโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ให้หมายความรวมถึง ทำซ้ำโดยเปลี่ยนรูปใหม่ ปรับปรุง แก้ไขเพิ่มเติมโปรแกรมคอมพิวเตอร์ในส่วนอันเป็นสาระสำคัญ โดยไม่มีลักษณะเป็นการจัดทำขึ้นใหม่
(3) ในส่วนที่เกี่ยวกับนาฏกรรม ให้หมายความรวมถึง เปลี่ยนงานที่มิใช่นาฏกรรมให้เป็นนาฏกรรม หรือเปลี่ยนนาฏกรรมให้เป็นงานที่มิใช่นาฏกรรม ทั้งนี้ ไม่ว่าในภาษาเดิมหรือต่างภาษากัน
(4) ในส่วนที่เกี่ยวกับศิลปกรรม ให้หมายความรวมถึง เปลี่ยนงานที่เป็นรูปสองมิติหรือสามมิติ ให้เป็นรูปสามมิติหรือสองมิติ หรือทำหุ่นจำลองจากงานต้นฉบับ
(5) ในส่วนที่เกี่ยวกับดนตรีกรรม ให้หมายความรวมถึง จัดลำดับเรียบเรียงเสียงประสาน หรือเปลี่ยนคำร้องหรือทำนองใหม่
เผยแพร่ต่อสาธารณชน หมายความว่า ทำให้ปรากฏต่อสาธารณชน โดยการแสดง การบรรยาย การสวด การบรรเลง การทำให้ปรากฏด้วยเสียงและหรือภาพ การก่อสร้าง การจำหน่าย หรือโดยวิธีอื่นใดซึ่งงานที่ได้จัดทำขึ้น
การโฆษณา หมายความว่า การนำสำเนาจำลองของงานไม่ว่าในรูปหรือลักษณะอย่างใดที่ทำขึ้นโดยความยินยอมของผู้สร้างสรรค์ออกจำหน่ายโดยสำเนาจำลองนั้นมีปรากฏต่อสาธารณชนเป็นจำนวนมากพอสมควรตามสภาพของงานนั้น แต่ทั้งนี้ไม่หมายความรวมถึง การแสดงหรือการทำให้ปรากฏซึ่งนาฏกรรม ดนตรีกรรม หรือภาพยนตร์ การบรรยายหรือการปาฐกถาซึ่งวรรณกรรม การแพร่เสียงแพร่ภาพเกี่ยวกับงานใด การนำศิลปกรรมออกแสดงและการก่อสร้างงานสถาปัตยกรรม
พนักงานเจ้าหน้าที่ หมายความว่า ผู้ซึ่งรัฐมนตรีแต่งตั้งให้ปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้
อธิบดี หมายความว่า อธิบดีกรมทรัพย์สินทางปัญญา และให้หมายความรวมถึงผู้ซึ่งอธิบดีกรมทรัพย์สินทางปัญญามอบหมายด้วย
คณะกรรมการ หมายความว่า คณะกรรมการลิขสิทธิ์
รัฐมนตรี หมายความว่า รัฐมนตรีผู้รักษาการตามพระราชบัญญัตินี้
ใครเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ ลิขสิทธิ์ ความหมายมาตรา 4 นิยาม
ลิขสิทธิ์ หมายความว่า สิทธิแต่ผู้เดียวที่จะทำการใดๆตามพรบ.เกี่ยวกับงานที่ผู้สร้างสรรค์ได้ทำขึ้น
ข้อสังเกต สิทธิแต่ผู้เดียว(exclusive right) เป็นสิทธิที่จะห้ามบุคคลอื่นมาล่วงละเมิด เว้นแต่บุคคลนั้นจะได้รับอนุญาตจากผู้ทรงสิทธิ มีลักษณะเป็น negative right
ลิขสิทธิ์เป็นทรัพย์สินทางปัญญา เป็นสิทธิหวงกันของเจ้าของที่ได้รับความคุ้มครองทางกฎหมาย เป็นสิทธิที่จะห้ามไม่ให้ผู้อื่นนำงานของเจ้าของไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาต
ลิขสิทธิ์ต่างกับทรัพย์สินตามปพพ.บรรพ 4 อย่างไร
ลิขสิทธิ์ เป็นสิทธิที่กม.ให้แก่ผู้สร้างสรรค์งาน เท่านั้น
ผู้เป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ตามปพพ. ในวัตถุที่มีรูปร่างอาจไม่ใช่ผู้เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ เช่น
นายสมซื้อหนังสือหรือภาพเขียนมา นายสมได้กรรมสิทธิ์ในหนังสือหรือภาพเขียนนั้น นายสมมีสิทธิใช้สอย หรือจำหน่าย และให้เช่า มีสิทธิขัดขวางมิให้ผู้อื่นสอดเข้าเกี่ยวข้อง แต่นายสมไม่มีสิทธิที่จะนำหนังสือนั้นพิมพ์ซ้ำหรือนำภาพเขียนไปดัดแปลงเป็น ส.ค.ส.เพื่อขายในวันขึ้นปีใหม่
.............ฯลฯ.............
วิธีการได้มาซึ่งลิขสิทธิ์อาจแยกได้เป็น 2 วิธี คือ 1.การได้มาซึ่งลิขสิทธิ์โดยการสร้างสรรค์งาน 1) การสร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์งานโดยไม่ได้อยู่ภายใต้สัญญาจ้างหรือการควบคุมมอบหมายใดๆ จากบุคคลอื่น หลัก ผู้สร้างสรรค์ย่อมเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์คนแรกในงานนั้น ตามมาตรา 8 วรรคแรก
2) การสร้างสรรค์ในฐานะลูกจ้างตามสัญญาจ้างแรงงาน
มาตรา 9 งานที่ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์ขึ้นในฐานะพนักงานหรือลูกจ้าง ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น ให้ลิขสิทธิ์ในงานนั้นเป็นของผู้สร้างสรรค์ แต่นายจ้างมีสิทธินำงานนั้นออกเผยแพร่ต่อสาธารณชนได้ตามที่เป็นวัตถุประสงค์แห่งการจ้างแรงงานนั้น
หลักเกณฑ์มาตรา 9
1) ต้องเป็นนายจ้างลูกจ้างตามสัญญาจ้างแรงงาน
2) ลิขสิทธิ์เป็นของลูกจ้างผู้สร้างสรรค์งานอันมีลิขสิทธิ์
ยกเว้น ได้ทำเป็นหนังสือตกลงกันไว้ ให้ลิขสิทธิ์ในงานตกเป็นของนายจ้างตามที่ตกลงไว้โดยอาจเป็นของนายจ้างคนเดียวหรือเป็นของนายจ้างและผู้สร้างสรรค์ซึ่งเป็นลูกจ้างร่วมกัน
3) ข้อตกลงซึ่งมีเพียงลูกจ้างลงลายมือชื่อฝ่ายเดียวก็ใช้บังคับได้
หลัก ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์งานขึ้นในฐานะลูกจ้างในสัญญาจ้างแรงงาน มาตรา 9 บัญญัติให้ลิขสิทธิ์ในงานนั้นเป็นของผู้สร้างสรรค์ แต่นายจ้างมีสิทธินำงานนั้นออกเผยแพร่ต่อสาธารณชนได้ตามที่เป็นวัตถุประสงค์แห่งการจ้างแรงงานนั้น เว้นแต่จะได้ทำหนังสือตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น(ความสัมพันธ์ระหว่างลูกจ้างนายจ้างเป็นไปตามปพพ.เรื่องจ้างแรงงานเช่นนายจ้างมีอำนาจบังคับบัญชาลูกจ้าง โดยจ่ายค่าแรงให้ลูกจ้างเป็นต้น)
ข้อสังเกต
มาตรานี้ให้สิทธินายจ้างเฉพาะการนำออกเผยแพร่ต่อสาธารณชนเท่านั้น (ดูความหมายการเผยแพร่ต่อสาธารณชนในนิยาม-การทำให้ปรากฏต่อสาธารณชน....เช่นบริษัทสำนักพิมพ์แห่งหนึ่งได้จ้างลูกจ้างซึ่ง ได้ประพันธ์หนังสือขึ้นมาเล่มหนึ่งในฐานะลูกจ้างนั้น ลูกจ้างจะเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในหนังสือ แต่สำนักพิมพ์สามารถนำเผยแพร่ต่อสาธารณชนเช่นนำออกพิมพ์จำหน่ายทำให้ปรากฎต่อสารธารณชนได้ เป็นสิทธิภายใต้การจ้างนั้น แต่ต่างกับบริษัทที่มีวัตถุประสงค์ผลิตอาหารกระป๋อง ลูกจ้างใช้เวลาว่างผลิตหนังสือการ์ตูนขึ้นมา ลิขสิทธิ์ในหนังสือการ์ตูนเป็นของลูกจ้าง แต่นายจ้างไม่มีสิทธินำออกเผยแพร่ได้เพราะบริษัทไม่มีวัตถุประสงค์ในการจ้างลูกจ้างให้ลูกจ้างเขียนหนังสือแต่อย่างใด) แต่มิได้ให้สิทธินายจ้างทำซ้ำหรือดัดแปลงงาน
กฎหมายลิขสิทธิ์ของไทยในส่วนนี้ได้รับอิทธิพลจากระบบกฎหมายภาคพื้นยุโรป(Continental European System) ที่มุ่งจะให้ความคุ้มครองแก่ผู้สร้างสรรค์งาน จึงให้ลิขสิทธิ์ในงานที่สร้างสรรค์ขึ้นตกเป็นของพนักงานหรือลูกจ้าง หากพนักงานหรือลูกจ้างจะตกลงให้งานที่ตนสร้างสรรค์ขึ้นเป็นของนายจ้างหรือเป็นของลูกจ้างและนายจ้างร่วมกัน ข้อตกลงนั้นกม.กำหนดให้ทำเป็นหนังสือ
แนวฎีกา
ฎ.9523/2544 แม้โจทก์เป็นลูกจ้างของจำเลย และโจทก์สร้างสรรค์โปรแกรมคอมพิวเตอร์พิพาทเพื่อใช้ในกิจการของจำเลยในฐานะที่โจทก์เป็นลูกจ้างของจำเลยก็ตาม แต่ตาม พรบ.ลิขสิทธิ์ มาตรา 9 ก็เป็นการยืนยันอยู่ว่างานโปรแกรมคอมพิวเตอร์พิพาทที่โจทก์สร้างสรรค์ขึ้นมาติดตั้งในเครื่องคอมพิวเตอร์ของจำเลยเพื่อใช้ในกิจการของจำเลยนั้นยังเป็นงานอันมีลิขสิทธิ์ของโจทก์อยู่ เว้นแต่โจทก์ผู้เป็นลูกจ้างและจำเลยซึ่งเป็นนายจ้างจะได้ทำเป็นหนังสือตกลงกันไว้ให้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ พิพาทที่โจทก์สร้างสรรค์ขึ้นมานั้นตกเป็นลิขสิทธิ์ของจำเลย ซึ่งไม่ปรากฏว่าโจทก์และจำเลยได้ทำหนังสือตกลงกันไว้ดังกล่าว จึงรับฟังได้ว่าโจทก์เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานโปรแกรมคอมพิวเตอร์พิพาท
3) การสร้างสรรค์ในฐานะผู้รับจ้างตามสัญญาจ้างทำของ
มาตรา 10 งานที่ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยการรับจ้างบุคคลอื่น ให้ผู้ว่าจ้างเป็นผู้มีลิขสิทธิ์ในงานนั้น เว้นแต่ผู้สร้างสรรค์และผู้ว่าจ้างจะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น
หลัก
มาตรา 10 บัญญัติให้งานที่ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยการรับจ้างบุคคลอื่นให้ผู้ว่าจ้างเป็นผู้มีลิขสิทธิ์ในงานนั้น เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น
ข้อสังเกต
สัญญาจ้างตามมาตรา 10 คือสัญญาจ้างทำของตามประมวลแพ่งและพาณิชย์มาตรา 587 อนึ่ง ข้อยกเว้นตามมาตรานี้ไม่ต้องทำเป็นหนังสืออย่างมาตรา 9 จึงอาจตกลงกันด้วยวาจาได้
มาตรา 10 ได้รับอิทธิพลจากระบบกฎหมายแองโกลแซกซอน(Anglo-Saxon System) ซึ่งเป็นระบบที่มุ่งถึงประโยชน์ในทางเศรษฐกิจเป็นสำคัญ ทั้งนี้เพื่อชักจูงใจให้มีผู้คิดลงทุนสร้างสรรค์งานมากขึ้น ผู้ใดเป็นผู้ลงทุนจึงให้ลิขสิทธิ์เป็นของผู้นั้น ส่วนผู้รับจ้างก็ได้สินจ้างไปตามข้อตกลง
4) การสร้างสรรค์โดยการดัดแปลงงานอื่น มาตรา 11 งานใดมีลักษณะเป็นการดัดแปลงงานอันมีลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัตินี้โดยได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ ให้ผู้ที่ได้ดัดแปลงนั้นมีลิขสิทธิ์ในงานที่ได้ดัดแปลงตามพระราชบัญญัตินี้ แต่ทั้งนี้ไม่กระทบกระเทือนสิทธิของเจ้าของลิขสิทธิ์ที่มีอยู่ในงานของผู้สร้างสรรค์เดิมที่ถูกดัดแปลง
หลัก มาตรา 11 บัญญัติให้การดัดแปลงงานอันมีลิขสิทธิ์โดยได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ให้ผู้ที่ดัดแปลงมีลิขสิทธิ์ในงานที่ได้ดัดแปลง แต่ไม่กระทบถึงสิทธิของเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานที่ถูกดัดแปลง โดยปกติผู้ดัดแปลงต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์ให้แก่เจ้าของลิขสิทธิ์และต้องลงแรงใช้กำลังสติปัญญา ความรู้ความชำนาญจากประสบการณ์ในการดัดแปลงงานให้เป็นงานที่แสดงออกอีกรูปแบบหนึ่งหรือเป็นงานอันมีลิขสิทธิ์อีกประเภทหนึ่ง(ดัดแปลงให้ดูนิยามในมาตรา 4 ดัดแปลงหมายความว่า ทำซ้ำโดยเปลี่ยนรูปใหม่ ปรับปรุงแก้ไขเพิ่มเติม หรือจำลองงานต้นฉบัยในส่วนอันเป็นสาระสำคัญโดยไม่มีลักษณะเป็นการจัดทำงานขึ้นใหม่ ทั้งนี้ ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน)
ตัวอย่างเช่น ก ได้รับอนุญาตให้แปลบทความภาษาไทยของ ข เป็นภาษาอังกฤษ ก ย่อมเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในบทความภาษาอังกฤษ ส่วน ข ยังคงเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในบทความภาษาไทยอยู่ อย่างไรก็ตาม หาก ก แปลบทความของ ข โดยไม่ได้รับอนุญาต นอกจาก ก จะไม่ได้ลิขสิทธิ์ในบทความภาษาอังกฤษที่เป็นงานแปลแล้ว การกระทำของ ก ยังเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ในงานของ ข ด้วย เนื่องจากไม่ได้รับอนุญาตจาก ข ในการดัดแปลงงาน
สรุป หากผู้ใดนำงานอันมีลิขสิทธิ์ของผู้อื่นมาดัดแปลงโดยไม่ได้รับอนุญาตจะมีผลทางกฎหมาย 2 ประการคือ
ประการแรก การดัดแปลงนั้นจะถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ เพราะสิทธิในการดัดแปลงเป็นสิทธิแต่ผู้เดียวของเจ้าของลิขสิทธิ์ตามมาตรา 15(1)
ประการที่สอง ผู้ที่ดัดแปลงไม่ได้ลิขสิทธิ์ในงานที่ได้ดัดแปลงขึ้นนั้น
ข้อสังเกต แต่ถ้าได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ ผู้ที่ดัดแปลงได้ลิขสิทธิ์และไม่เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ เช่นผู้แปลได้รับอนุญาตจากเจ้าของหนังสือแฮรี่ พร็อตเตอร์ เป็นภาษาไทย ผู้แปลได้ลิขสิทธิ์ในหนังสือแฮรี่ พร็อตเตอร์ เป็นต้น
อาจารย์ปริญญาบรรยายในสมัยที่ 60 ฎีกาที่ 8452/2547 คดีนำหนังสือนวนิยาย ดาวพระศุกร์ สร้างภาพยนตร์ (ออกสอบผู้ช่วยผู้พิพากษาปี 2550 รายละเอียดในตอนท้ายเอกสาร)
5) การสร้างสรรค์งานโดยการรวบรวม มาตรา 12 งานใดมีลักษณะเป็นการนำเอางานอันมีลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัตินี้ มารวบรวมหรือประกอบเข้ากันโดยได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ หรือเป็นการนำเอาข้อมูลหรือสิ่งอื่นใดซึ่งสามารถอ่านหรือถ่ายทอดได้โดยอาศัยเครื่องกลหรืออุปกรณ์อื่นใดมารวบรวมหรือประกอบเข้ากันหากผู้ที่ได้รวบรวมหรือประกอบเข้ากันได้รวบรวมหรือประกอบเข้ากันซึ่งงานดังกล่าวขึ้นโดยการคัดเลือกหรือจัดลำดับในลักษณะซึ่งมิได้ลอกเลียนงานของบุคคลอื่น ให้ผู้ที่ได้รวบรวมหรือประกอบเข้ากันนั้นมีลิขสิทธิ์ในงานที่ได้รวบรวมหรือประกอบเข้ากันตามพระราชบัญญัตินี้ แต่ทั้งนี้ไม่กระทบกระเทือนสิทธิของเจ้าของลิขสิทธิ์ที่มีอยู่ในงาน หรือข้อมูล หรือสิ่งอื่นใดของผู้สร้างสรรค์เดิมที่ถูกนำมารวบรวมหรือประกอบเข้ากัน
ข้อสังเกตการรวบรวม (complilation) หรือประกอบการเข้ากัน อันจะได้มาซึ่งลิขสิทธิ์ อาจเป็นการรวบรวมหรือประกอบเข้ากันจากงานอันมีลิขสิทธิ์หรือไม่มีลิขสิทธิ์ก็ได้ ในกรณีที่รวบรวมหรือประกอบเข้ากันจากงานอันมีลิขสิทธิ์ ผู้รวบรวมหรือประกอบเข้ากันจะได้ลิขสิทธิ์ ในงานที่รวบรวมหรือประกอบกันเข้าก็ต่อเมื่อได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานเดิม หากไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานเดิม การรวบรวมหรือประกอบเข้ากันจะต้องมิใช่การลอกเลียนงานของบุคคลอื่นเช่น โจทก์จัดทำพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ขึ้นโดยใช้ความอุตสาหะ วิริยะ ในการสร้างสรรค์ และมีที่มาจากโจทก์เอง ถือว่าเป็นผู้ทำหรือก่อให้เกิดงานโดยความ....ริเริ่มของตนเอง และเป็นผู้สร้างสรรค์(ฎ.2750/2537)
ฎ.6528/2546 คดีรวบรวมแคตตาล๊อกรถยนต์กู้ระเบิด สรุปว่า ไม่ได้ใช้ความรู้ความสามารถ จึงไม่ได้ลิขสิทธิ์ เป็นการปรับปรุงเพียงเล็กน้อยเท่านั้น จึงไม่ได้ลิขสิทธิ์
(เอกสารที่โจทก์จัดทำขึ้นเป็นแต่เพียงโจทก์นำภาพและข้อความจากแคตตาล็อกที่บริษัท พ.จัดทำขึ้นเพื่อโฆษณาสินค้าของบริษัท พ.มาจัดเรียงขึ้นใหม่ให้สวยงามเพื่อสะดวกแก่สำนักงตำรวจแห่งชาติในการพิจารณาตามงบที่เสนอราคาของโจทก์เท่านั้น ซึ่งตามมาตรา 12 ผู้ที่จะได้ลิขสิทธิ์จากการนำลิขสิทธิ์ของผู้อื่นมารวบรวมหรือประกอบเข้าด้วยกันต้องใช้ความรู้ ความสามารถหรือความวิริยะอุตสาหะในระดับหนึ่งโดยมิใช่มีลักษณะการลอกเลียนงานอันมีลิขสิทธิ์ของผู้อื่น แต่การที่โจทก์จัดทำเอกสารประกอบการเสนอราคาในส่วนที่โจทก์อ้างว่าจำเลยทั้งสองทำซ้ำงานตามเอกสารประกอบการเสนอราคาของโจทก์นั้น โจทก์ลอกเลียนมาจากแคตตาล็อกทั้งหมด มิได้มีส่วนใดที่จะถือว่าโจทก์ได้ทำหรือก่อขึ้นอันมีลักษณะสร้างสรรค์งานใหม่เลย ส่วนการคัดเลือกและจัดลำดับภาพงานอันมีลิขสิทธิ์ของบริษัท พ.ใหม่นั้น เป็นการจัดเรียงองค์ประกอบให้สวยงามขึ้นเท่านั้น จึงเป็นการปรับปรุงจากงานเดิมเพียงเล็กน้อย ยังไม่ถือว่าโจทก์ได้ใช้ความริเริ่มของตนเองเพียงพอจนเป็นส่วนสำคัญก่อให้เกิดงานรวบรวมขึ้น
6) การสร้างสรรค์งานภายใต้การจ้างหรือตามคำสั่งของหน่วยงานของรัฐ มาตรา 14 กระทรวง ทบวง กรม หรือหน่วยงานอื่นใดของรัฐหรือของท้องถิ่น ย่อมมีลิขสิทธิ์ในงานที่ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยการจ้าง หรือตามคำสั่งหรือในความควบคุมของตน เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่นเป็นลายลักษณ์อักษร
ข้อสังเกตหลัก มาตรา 14 ให้กระทรวง ทบวง กรม หรือหน่วยงานอื่นใด ของรัฐมีลิขสิทธิ์ในงานที่สร้างสรรค์ขึ้นโดยการจ้างหรือตามคำสั่งหรือในความควบคุมของตน เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่นเป็นลายลักษณ์อักษร
คำถาม หน่วยงานของรัฐแห่งหนึ่งซึ่งมีฐานะเป็นกรมได้ให้นายขาวข้าราชการในหน่วยงานของตนย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกาเพื่อประโยชน์แก่ราชการในการค้นคว้าและอ้างอิง ต่อมามีบริษัทเรียนดีคอมพิวเตอร์ จำกัด นำย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกาดังกล่าวไปบรรจุในแผ่นดิสก์ทำโปรแกรมควบคุมเพื่อประโยชน์ในการเรียกใช้แล้วทำสำเนาจำหน่ายในทางธุรกิจโดยไม่ได้รับอนุญาต ดังนี้ การกระทำของบริษัทเรียนดีคอมพิวเตอร์ จำกัด เป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ของหน่วยงานของรัฐและนายขาวหรือไม่
ธงคำตอบ ย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกามิใช่ตัวคำพิพากษาของศาลหรือการรวบรวมคำพิพากษาที่หน่วยงานของรัฐซึ่งมีฐานะเป็นกรมได้จัดทำขึ้น จึงเป็นงานสร้างสรรค์ประเภทวรรณกรรมที่อาจมีลิขสิทธิ์ได้ ไม่เข้าข้อยกเว้นของงานอันมีลิขสิทธิ์ตามมาตรา 7(4)(5) แห่งพรบ.ลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537
กระทรวง ทบวง กรม หรือหน่วยงานอื่นใดของรัฐหรือของท้องถิ่นย่อมมีลิขสิทธิ์ในงานที่ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยการจ้างหรือตามคำสั่งหรือในความควบคุมของตน เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่นเป็นลายลักษณ์อักษรตามมาตรา 14 ย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกาเป็นงานสร้างสรรค์ที่หน่วยงานของรัฐซึ่งมีฐานะเป็นกรมได้มีคำสั่งให้นายขาวซึ่งเป็นข้าราชการในสังกัดกระทำขึ้น เมื่อไม่ปรากฏว่าหน่วยงานของรัฐดังกล่าว และนายขาวได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่นเป็นลายลักษณ์อักษร ดังนั้น แม้นายขาวจะเป็นผู้ย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกาอันถือได้ว่าเป็นผู้สร้างสรรค์ตามบทนิยามศัพท์ในมาตรา 4 นายขาวก็ไม่มีลิขสิทธิ์ในงานสร้างสรรค์นั้น ส่วนหน่วยงานของรัฐผู้ออกคำสั่งย่อมเป็นผู้ลิขสิทธิ์ในย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกาดังกล่าว
กรณีที่บริษัท เรียนดีคอมพิวเตอร์ จำกัด นำย่อข้อกฎหมายจากคำพิพากษาศาลฎีกาไปบันทึกลงแผ่นดิสก์แล้วทำสำเนาเพื่อจำหน่ายในทางธุรกิจนั้นเป็นการทำซ้ำและเผยแพร่ต่อสาธารณชนซึ่งงานสร้างสรรค์ เมื่อมิได้รับอนุญาตจากหน่วยงานของรัฐผู้มีลิขสิทธิ์ตามมาตรา 15 (5) การกระทำของบริษัทเรียนดีคอมพิวเตอร์ จำกัด จึงเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ของหน่วยงานของรัฐดังกล่าวตามมาตรา 27(1)(2) แต่ไม่เป็นการละเมิดนายขาว
2.การได้มาซึ่งลิขสิทธิ์โดยการรับโอนลิขสิทธิ์มาตรา 17 ลิขสิทธิ์นั้นย่อมโอนให้แก่กันได้
เจ้าของลิขสิทธิ์อาจโอนลิขสิทธิ์ของตนทั้งหมดหรือแต่บางส่วนให้แก่บุคคลอื่นได้ และจะโอนให้โดยมีกำหนดเวลาหรือตลอดอายุแห่งการคุ้มครองลิขสิทธิ์ก็ได้
การโอนลิขสิทธิ์ตามวรรคสองซึ่งมิใช่ทางมรดกต้องทำเป็นหนังสือลงลายมือชื่อผู้โอนและผู้รับโอน ถ้าไม่ได้กำหนดระยะเวลาไว้ในสัญญาโอนให้ถือว่าเป็นการโอนมีกำหนดระยะเวลาสิบปีหลักมาตรา 17 กำหนดให้การโอนลิขสิทธิ์ทำได้ 2 ทาง คือ
การโอนโดยทางนิติกรรม และ
การโอนโดยทางมรดก
ข้อสังเกต - การโอนลิขสิทธิ์(assignment) ต้องทำเป็นหนังสือลงลายมือชื่อทั้งผู้โอน(assignor) และผู้รับโอน(assignee) มิฉะนั้น การโอนเป็นโมฆะตามปพพ.มาตรา 152 อนึ่ง แม้หนังสือสัญญาจะระบุว่าเป็นการซื้อขายลิขสิทธิ์นวนิยาย ก็อาจไม่ใช่การซื้อขายหรือโอนลิขสิทธิ์ แต่เป็นสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิ ทั้งนี้ ต้องพิจารณาข้อความในสัญญาทั้งหมด(ฎ.7713/2540) ผู้รับโอนเป็นผู้เสียหายที่จะดำเนินคดีตามกฎหมายลิขสิทธิ์ได้ (ฎ.5941/2541)
- การโอนโดยทางนิติกรรมต้องทำเป็นหนังสือลงลายมือผู้โอนและผู้รับโอน และหากไม่กำหนดเวลาโอนไว้ ให้ถือว่ามีกำหนด 10 ปี ตามมาตรา 17 วรรคสาม
ส่วนการโอนทางมรดก เนื่องจากลิขสิทธิ์เป็นสิทธิในทางทรัพย์สินอย่างหนึ่งซึ่งสามารถตกทอดไปยังทายาทได้ตามกฎหมายหรือโดยพินัยกรรม ผู้ที่ได้รับโอนลิขสิทธิ์มาในฐานะทายาทโดยธรรมหรือผู้รับพินัยกรรม จึงเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ได้จนกว่าลิขสิทธิ์จะหมดอายการคุ้มครอง
ขอบคุณที่มา : ฑิต ปณฺฑอิต siamjurist.com/forums/579.html
แสดงกระทู้
