ในยุคที่อุตสาหกรรมไทยและทั่วโลกกำลังเผชิญกับการแข่งขันด้านต้นทุน คุณภาพ และความเร็วในการผลิต การนำเทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามาใช้ในโรงงาน กลายเป็นหัวใจสำคัญของการอยู่รอดและเติบโต หนึ่งในเทคโนโลยีที่มาแรงคือ Internet of Things (IoT) โดยเฉพาะเมื่อประยุกต์ใช้ในบริบทของโรงงานและอุตสาหกรรม ซึ่งมักถูกเรียกว่า Industrial Internet of Things (IIoT)
เมื่อพูดถึงคำถามว่า “IoT สำหรับงานระบบโรงงาน มีอะไรบ้าง” หมายถึง อะไร — งานระบบใดบ้างที่สามารถใช้ IoT ได้ – อุปกรณ์อะไร ระบบใด กระบวนการใดรวมอยู่ – และหากโรงงานไทยสนใจนำไปใช้ ควรเริ่มต้นอย่างไร บทความนี้จะพาคุณไล่ตั้งแต่ความหมาย แนวคิด ไปจนถึงขั้นตอนนำไปใช้จริง พร้อมตัวอย่างและข้อแนะนำเฉพาะสำหรับโรงงานในไทย
ทำความรู้จัก IoT / IIoT ในโรงงาน
IoT คืออะไร
Internet of Things (IoT) คือเครือข่ายของอุปกรณ์ที่เชื่อมต่อกันผ่านเครือข่าย (อินเทอร์เน็ตหรือเครือข่ายเฉพาะ) ซึ่งแต่ละอุปกรณ์มีเซ็นเซอร์ ตัวประมวลผล หรือซอฟต์แวร์ฝังตัว (embedded) เพื่อให้สามารถรับส่งข้อมูล สื่อสาร และ/หรือควบคุมสิ่งต่าง ๆ ได้จากระยะไกล โดยอุปกรณ์อาจอยู่ในบ้าน รถยนต์ โรงงาน หรือโครงสร้างพื้นฐานอื่น ๆ
IIoT (Industrial IoT) แตกต่างอย่างไร
เมื่อเราใช้ IoT ในโรงงาน เครื่องจักร สายการผลิต และโครงสร้างพื้นฐานอุตสาหกรรม มักเรียกว่า IIoT (Industrial Internet of Things) ซึ่งมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างจาก IoT ที่อยู่ในเชิงผู้บริโภค ตัวอย่างเช่น:
IIoT มักหมายถึงเซ็นเซอร์ที่ทนทาน เครื่องจักรที่ทำงานหนัก ระบบควบคุมแบบเรียลไทม์ ซึ่งต้องมีความเสถียรและความปลอดภัยสูงขึ้น
IoT ในเชิงผู้บริโภคอาจเป็นอุปกรณ์ใช้ไฟต่ำ ใช้งานง่าย แต่ IIoT เน้นเรื่องการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึก เก็บข้อมูลเป็นประวัติ และสามารถใช้ประโยชน์ทางธุรกิจได้มากขึ้น
ทำไม IoT จึงสำคัญกับงานระบบโรงงาน
สำหรับโรงงานแล้ว การนำ IoT หรือ IIoT มาประยุกต์ใช้งานมีประโยชน์ดังนี้:
เครื่องจักรและกระบวนการผลิตสามารถสื่อสารกันได้แบบเรียลไทม์ ส่งข้อมูลกลับไปเพื่อวิเคราะห์ ปรับปรุงได้ทันที
ช่วยลดเวลาหยุดเครื่อง (downtime) ลดการผลิตชิ้นงานที่มีข้อบกพร่อง ลดต้นทุนการผลิต
ทำให้เกิด “โรงงานอัจฉริยะ” (Smart Factory) ที่สามารถเป็นมิตรกับแรงงาน มีความยืดหยุ่น ปรับเปลี่ยนสายการผลิตได้เร็วขึ้น
ดังนั้น เมื่อโรงงานถามว่า “IoT สำหรับงานระบบโรงงาน มีอะไรบ้าง” แปลว่า เรากำลังดูว่าในโรงงานแต่ละระบบ (ระบบไฟฟ้า ระบบเครื่องจักร ระบบพลังงาน ระบบคุณภาพ ระบบโลจิสติกส์ ฯลฯ) สามารถใช้ IoT อะไรได้บ้าง
องค์ประกอบและระบบพื้นฐานของ IoT ในโรงงาน
IoT อุตสาหกรรม 
ก่อนจะพูดถึง “งานระบบโรงงาน” ที่ IoT เข้าไปช่วยได้ เราควรเข้าใจองค์ประกอบหลักของระบบ IoT ในโรงงาน เพราะจะช่วยให้เข้าใจว่า “มีอะไรบ้าง” ในมิติต่าง ๆ
เซ็นเซอร์และอุปกรณ์ “Thing”
เซ็นเซอร์ตรวจวัด เช่น อุณหภูมิ ความชื้น การสั่นสะเทือน แรงดัน เป็นต้น
ตัวรับสัญญาณ/เกตเวย์ (Gateway) ซึ่งเชื่อมต่อเซ็นเซอร์กับเครือข่าย
อุปกรณ์ควบคุม (Actuator) ที่สามารถสั่งการ เช่น หยุดเครื่อง ลดความเร็ว เปิด/ปิด วาล์ว เป็นต้น
อุปกรณ์ที่เชื่อมต่อกับเครื่องจักร (Machine Interface) เช่น PLC, HMI ที่มีอยู่เดิม
ระบบการสื่อสาร & เครือข่าย
เครือข่ายไร้สายหรือมีสาย เช่น Wi-Fi, Ethernet, LoRa, NB-IoT ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมโรงงาน
Gateway/Edge Device ซึ่งรวบรวมข้อมูลจากเซ็นเซอร์ก่อนส่งต่อ
ระบบคลาวด์ (Cloud) หรือ Edge Computing เพื่อเก็บข้อมูลและวิเคราะห์
อื่นๆ
