ทำความเข้าใจ "ข้อเข่าเสื่อม" ปัญหาข้อที่พบบ่อยและส่งผลต่อชีวิต
ข้อเข่าเสื่อมเป็นภาวะที่หลายคนคุ้นเคย โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ และไม่ใช่เรื่องไกลตัวเลย เพราะเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันอย่างมาก การทำความเข้าใจอาการและลักษณะเด่นของข้อเข่าเสื่อมจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้เราสามารถดูแลตัวเองหรือคนใกล้ชิดได้อย่างเหมาะสมข้อเข่าเสื่อมคืออะไร? เมื่อกระดูกอ่อนผิวข้ออ่อนล้าข้อเข่าเสื่อม 
(Osteoarthritis of the Knee) คือภาวะที่กระดูกอ่อนผิวข้อเข่าเกิดความเสื่อมสภาพ ปกติแล้วกระดูกอ่อนนี้จะทำหน้าที่เหมือนเบาะรองรับแรงกระแทกและช่วยให้ข้อเข่าเคลื่อนไหวได้อย่างราบรื่น แต่เมื่อมันเสื่อมสภาพลง การเสียดสีระหว่างกระดูกโดยตรงก็เกิดขึ้น ทำให้เกิดอาการปวด ข้อติดขัด และปัญหาในการเคลื่อนไหวต่างๆ ตามมา
ภาวะนี้ไม่ได้เกิดจากอายุเพียงอย่างเดียว แต่ยังมีปัจจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น การมีน้ำหนักเกิน การเคยบาดเจ็บที่ข้อเข่า หรือการใช้งานข้อเข่าอย่างหนักซ้ำๆ เป็นเวลานาน
สัญญาณบอกเหตุ: อาการหลักของข้อเข่าเสื่อมที่ควรรู้อาการของข้อเข่าเสื่อมมักจะค่อยๆ เป็นค่อยๆ ไป และมีลักษณะเฉพาะที่สังเกตได้ ดังนี้
• อาการปวด นี่คืออาการเด่นที่สุดเลย
o ปวดเวลาใช้งานหรือลงน้ำหนัก เช่น ปวดเวลาเดิน ขึ้นลงบันได นั่งยองๆ หรือยืนนานๆ
o มักจะดีขึ้นเมื่อได้พัก พอเราหยุดใช้งานข้อเข่า อาการปวดก็มักจะลดลง
o อาจปวดมากขึ้นตอนเย็น หรือหลังจากการใช้งานหนักๆ ในแต่ละวัน
o ในระยะที่เป็นมาก อาจมีอาการปวดขณะพัก หรือปวดตอนกลางคืนได้
• อาการข้อติดแข็ง มักจะเกิดขึ้นหลังจากที่ข้อเข่าอยู่นิ่งๆ เป็นเวลานาน
o ข้อติดแข็งในตอนเช้า แต่มักจะเป็นแค่ช่วงสั้นๆ ไม่เกิน 30 นาที (ซึ่งจะแตกต่างจากอาการข้ออักเสบรูมาตอยด์ที่มักจะติดแข็งนานกว่า)
o ติดแข็งเวลาลุกขึ้น เช่น หลังจากนั่งพักนานๆ หรือนั่งยองๆ
สัญญาณอื่นๆ ที่อาจพบได้และผลกระทบต่อชีวิตประจำวันนอกจากอาการปวดและข้อติดแข็งแล้ว ผู้ที่มีภาวะ ข้อเข่าเสื่อม อาจมีสัญญาณอื่นๆ ที่พบได้ เช่น
• มีเสียงดังกรอบแกรบในข้อ ขณะงอหรือเหยียดข้อเข่า ซึ่งเกิดจากการเสียดสีของกระดูกผิวข้อที่ไม่เรียบ
• ข้อบวม อาจบวมเป็นบางครั้งคราว หรือบวมอยู่ตลอดเวลา ซึ่งเกิดจากการอักเสบภายในข้อ
• กดเจ็บบริเวณแนวข้อ เมื่อลองกดหรือคลำบริเวณแนวข้อเข่า อาจรู้สึกเจ็บ
• กล้ามเนื้อรอบข้อเข่าอ่อนแรง โดยเฉพาะกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (Quadriceps) ซึ่งเป็นผลมาจากการที่ผู้ป่วยพยายามหลีกเลี่ยงการใช้งานข้อเข่าที่เจ็บปวด
อาการเหล่านี้ส่งผลกระทบโดยตรงต่อการใช้งานข้อเข่าและคุณภาพชีวิต ทำให้ผู้ป่วยมีปัญหาในการทำกิจกรรมต่างๆ เช่น เดินได้ลำบาก หรือเดินได้ระยะทางสั้นลง ขึ้นลงบันไดได้ยาก ลุกขึ้นยืนจากท่านั่งลำบาก งอหรือเหยียดข้อเข่าได้ไม่สุด หรือทำกิจกรรมที่ต้องงอเข่ามากๆ ไม่ได้
การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้และสิ่งที่เห็นจากภาพถ่ายรังสีเมื่อไปพบแพทย์ แพทย์อาจตรวจพบการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย เช่น
• การบวม หรือมีน้ำในข้อเข่า
• เสียงกรอบแกรบ ขณะเคลื่อนไหว
• แนวข้อเข่าที่ผิดรูป ในระยะที่เป็นมาก เช่น ขาโก่งออกด้านนอก (Genu Varum) หรือขากางเข้าด้านใน (Genu Valgum)
• กล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้าลีบลง
การวินิจฉัย ข้อเข่าเสื่อม มักยืนยันได้ด้วยภาพถ่ายรังสี (X-ray) ซึ่งจะแสดงลักษณะเฉพาะของภาวะข้อเสื่อม เช่น
• ช่องว่างระหว่างข้อแคบลง แสดงว่ากระดูกอ่อนผิวข้อบางลง
• มีปุ่มกระดูกงอกผิดปกติ (Osteophytes หรือ Bone Spurs) บริเวณขอบกระดูก
• ความหนาแน่นของกระดูกใต้กระดูกอ่อนเพิ่มขึ้น (Subchondral Sclerosis)
• มีถุงน้ำเล็กๆ ใต้กระดูกอ่อน (Subchondral Cysts)
การดูแลและรับมือกับข้อเข่าเสื่อมเมื่อมีอาการของข้อเข่าเสื่อม การดูแลตัวเองเป็นสิ่งสำคัญ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม ซึ่งอาจรวมถึงการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การทำกายภาพบำบัด การใช้ยา หรือในบางกรณีอาจพิจารณาการผ่าตัด การดูแลน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม การออกกำลังกายที่ถูกวิธี และการหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้ข้อเข่ารับภาระมากเกินไป ก็เป็นส่วนสำคัญในการชะลอความเสื่อมและบรรเทาอาการ
[/size]
อื่นๆ
